متراكم كردن بتن
برای متراکم کردن بتن بعد از جاگذاري، بايد حبابهاي هواي ناخواسته با عمل تراكم حذف شده و کاهش یابد تا حداكثر چگالي در بتن حاصل شود.
میزان هواي حبس شده در بتن بستگی به کارایی آن دارد و بتنی که کارایی کمی دارد طبیعتا هواي بيشتري دارد، به همين علت براي بتن با اسلامپ كم، نياز به تراكم بيشتري احساس ميشود.
برای متراکم کردن بتن وجود حباب هوا موجب کم شدن مقاومت، افزايش نفوذپذيري و كاهش مقاومت پيوستگي بين ميلگرد و بتن ميشود.
روشهای متراکم کردن بتن
متراکم کردن بتن به روش دستي
متراکم کردن به روش دستی برای كارهاي كوچك و محدود كه امكان استفاده از لرزانندهها و وسايل مكانيكي نیست به شرح زير استفاده میشود:
1. در مخلوطهاي خميري و روان (با اسلامپ بيش از 50 ميليمتر ، رده S2 به بالا)، ميتوان با اجازه دستگاه نظارت از ميله فولادي (تخماق) يا وسائل مشابه براي متراکم کردن بتن استفاده نمود.
در این روش ميله به اندازه كافي وارد بتن میشود تا به راحتي به انتهاي قالب يا انتهاي لايه بتن ریزی برسد. ضخامت ميله به گونهای انتخاب شود که به راحتي از بين ميلگردها عبور کند.
2. با استفاده از بیل زدن نیز میتوان ظاهر سطوح بتن را مرتب کرد. يك وسيله بيل مانند بايد مكرراً به درون بتن و در مجاورت قالب فرو برده و بيرون آورده شود. اين عمل درشت دانههاي بزرگتر را وادار ميسازد تا از قالب رانده شود و حبابهاي هواي محبوس بتوانند بالا بيايند.
3. در مخلوطهاي سفت از تخماق سر پهن با مقطع دايره و يا مربع استفاده میکنند. در اين حالت، ضخامت هر لايه به 15/0 تا 2/0 متر محدود ميشود.
4. براي متراکم کردن بتن دالهايي با ضخامت كمتر از 0.15 متر ميتوان از ماله چوبي و اعمال ضربه به سطح بتن استفاده نمود.
متراکم کردن بتن به روش مكانيكي (لرزاننده ها)
بهترین روش برای متراکم کردن بتن استفاده از وسایل مکانیکی مثل لرزاننده يا ويبراتور است، زيرا بتنهاي خيلي سفت به فشار و بتنهاي شل به لرزش حساس هستند.
عمل لرزاننده كاهش دادن اصطكاك داخلي بين سنگدانههاست تا آنها به يكديگر نزديك شده و حبابهاي هوا به سطح برسند. در ابتداي عمل تراكم، سنگدانههاي درشت از لرزاننده دور ميشوند، زيرا جرم سنگدانههاي درشت بيشتر از سنگدانههاي ريز است. پس از برخورد سنگدانههاي درشت، ملات شروع به جاري شدن بين سنگدانهها ميكند.
در هنگام استفاده از لرزاننده خرطومي بايد موارد زير رعايت گردد :
1. براي جلوگیری از حبس هوا، لايه بتن بايد دارای ضخامت کم و نازك باشد، ولي در هر صورت لايه نبايد كمتر از 150 ميليمتر يا سه برابر حداكثر اندازه سنگدانه بتن باشد. معمولاً حداكثر ضخامت لايه 500 تا 600 ميليمتر است.
2. مدت زمان اعمال لرزاننده خرطومي بين 5 تا 15 ثانيه است. البته زمان دقيق بر اساس ظاهر شدن شيره بتن روی سطح و تغيير صداي لرزاننده تعيين میشود.
اگر زمان لرزش كم باشد سنگدانهها حركت ميكنند، اما ملات فرصت جاري شدن نداشته و باعث ایجاد تخلخل بتن میگردد.
اگر این زمان زياد باشد، مقدار شيره بتن بیشتری به سطح آمده و موجب جدا شدگی در بتن و ايجاد ترك و كاهش مقاومت سطح بتن و كرمو شدن قسمتهاي زيرين بتن ميشود.
3. براي حذف مؤثر هوا، ويبراتور را به سرعت وارد بتن وارد کرده و با حركت بالا-پايين به آهستگي ويبراتور خارج شود. ورود سریع ويبراتور موجب حرکت بتن به طرف بالا و خارج شده که هوا را نیز بیرون میکند.
هنگامی كه ويبراتور به آرامی خارج شود، هواي بالاي آن به طرف بالا رفهت و از طرفی، موجب جاري شدن ملات به صورت يكنواخت ميشود.
4. لرزاننده به طور عمودي و در فاصله های یکنواخت وارد بتن شده و از خواباندن لرزاننده به صورت كاملاً مايل يا افقي اجتناب کنید، مگر برای دالها با ضخامت بیش از 100 سانتی متر و قطر خرطومی مناسب.
5 . وقتی که لايه قبلي بتن، در حالت خميري است و هنوز به گیرایی اولیه نرسیده، لرزاننده به مقدار 50 تا 100 ميليمتر به داخل لايه قبلي وارد شود.
6 . از تماس لرزاننده با سطح قالب و ميلگرد خودداری گردد، چراکه ممكن است باعث ورود آسیب به سطح قالب شود و يا سبب لرزش ميلگردها در بتن قبلي كه در حال گيرایی است گردد.
این کار باعث كاهش پيوستگي بتن و ميلگرد شده و لرزش قالب در قسمتهايي كه بتن آن در حال گيرش مي باشد ميتواند به نماي قسمت سطحي آسيب رساند.
7.از لرزاننده براي حركت جانبي و هل دادن بتن استفاده نکنید. زيرا این عمل باعث جدا شدن اجزاي مخلوط بتن ميشود. براي صاف و تراز كردن سطح بتن ميتوان لرزاننده را به وسط توده بتن برد تا بتن هموار گردد و از هر گونه حركت جانبي اجتناب شود.
8-هر چه سنگدانهها بزرگتر و اسلامپ كمتر باشد ويبراتور با قطر بزرگتری نیاز است. معمولاً قطر 2.5 سانتيمتر براي مقاطع پر ميلگرد و كوچك استفاده ميشود.
متراکم کردن مجدد بتن
معمولاً متراکم کردن مجدد بتن 1 تا 2 ساعت بعد از تراكم اوليه و قبل از گیرایی اوليه انجام میشود. اين عمل براي بهبود تراكم، پيوستگي بتن و ميلگرد، كاهش ترك خوردگي و منافذ ناشي از جمعشدگي و آبآوري بويژه در مورد بتنهايي با اسلامپ بيش از 75 ميليمتر مفيد است.
پس متراكم کردن بتن مجدد براي توليد بتن با كيفيت بهتر، مورد استفاده قرار ميگيرد. اما اگر با تأخير زياد و در حين گیرایی اوليه انجام شود، سبب صدمه زدن به بتن و كاهش مقاومت ميشود.