حداقل مقاومت 7 روزه فشاری بتن 350
در مقاومت 7 روزه فشاری بتن 350 طبق شرایطی که در طول این مدت در داخل قالب ها نگهداری شده ، دارای مقاومت ساختاری پایینی می شود در نتیجه ، آمادگی آزمایش شدن در شرایط کششی و فشاری خاص را دارد. در بیان ساده تر میزان استحکام بتنی که 7 روز از قالب گیری آن می گذرد استحکام بتن 30 روزه و فونداسیون تازه را دارد.
در بتن ها با توجه به ساختار مواد اولیه و مدت زمانی که از تولید مخلوط کردن سیمان آن گذشته ، آزمایش های متفاوتی را برای ویژگی های کیفیتی می خواهد. در نتیجه بتنی که یک ماه از قالب گیری آن گذشته با بتن دو یا سه روزه متفاوت بوده و فقط با آزمایش های ثابت با دستگاه های استاندارد می تواند تعیین کند که صلاحیت برآوردن کردن انتظارات را دارد یا نه .
آیا آزمون بتن هفت روزه استاندارد است؟
سنجش بتن باید در شرایط خاص و مشخص طبق قواعد خاص صورت گیرد تا نتیجه مورد نظر حاصل شود در تمام نقاط دنیا این استاندارد ها متفاوت هستند. مقالات مشابه ( مقاومت بتن با عیار 350 کیلوگرم سیمان )
در مسافت هاى طولانى حمل بتن، هیدراسیون سیمان و در نتیجه گیرش بتن، ممكن است در داخل بتونیر آغاز شود و در هنگام ریختن بتن در محل استفاده، كیفیت و در نتیجه مقاومت و روانى آن در حد مطلوب نباشد. مشكل دیگر، استفاده از بتنى میباشد كه از روز قبل به جاى مانده است.
بتنی كه هر روز ساخته میشود ممكن است تماماً در همان روز مصرف نگردد و مقدارى از آن به عنوان مازاد باقى بماند كه اگر تمهیداتى براى تاخیر گیرش بتن اندیشیده شود میتوان از آن در روز بعد نیز استفاده نمود. استانداردهای ASTM C-94 در مورد بتن اماده و ASTM C-685 براى بتن سازى با اختلاط دائمى، در مورد اثر دیركرد بتن ریزى بر مقاومت آن بحثى نمیكنند.
اخیراً در امریكا مطالعات عملى بر روى موادى آغاز شده كه نوعى از آن باعث توقف گیرش بتن میشود و گیرش مجدد بتن پس از افزودن نوع دیگرى از آن مواد آغاز میگردد. در ایران مواردى از افزودن بى رویه مقادیر آب و سیمان به عنوان راه حل هاى براى مقابله با كاهش روانى و مقاومت بتن مشاهده میشود.
در اینجا، اثر دیركرد بتن ریزى بر مقاومت فشارى بتن، با تاخیرات زمانى نیم تا سه ساعت پس از ساخت بتن، طى آزمایش هاى مورد بررسى قرار میگیرد.
مشخصات مصالح
مصالح سنگى ریز دانه شامل ماسه رودخانه اى و درشت دانه شامل سنگ شكسته با حداكثر اندازه دانه 25 میلى متر مورد استفاده قرار مىگیرند. دانه بندى ریز دانه مطابق جدول 1 استاندارد ASTM C-33 و درشت دانه مطابق جدول 2 استاندارد فوق انتخاب میشود. سیمان مصرفى از نوع 1 سیمان پرتلند و آب مصرفى، آب آشامیدنى شهر تهران میباشد. مخلوط هاى بتنى به روش وزنى طراحى می شوند.
مشخصات و تعداد نمونه ها
هریک از نمونه ها استوانه اى به قطر 15 سانتی متر و ارتفاع 30 سانتی متر میباشد. نمونه گیرى در 5 نوبت انجام مىگیرد. و در هر نوبت 3 نمونه گرفته میشود. نخستین 3 نمونه در نوبت اول یعنى 15 دقیقه پس از مخلوط كردن بتن گرفته میشود. این 3 نمونه مقاومت فشارى بتن مبنا را به دست مىدهد و كاهش مقاومت هاى فشارى نمونه هاى دیگر نسبت به آن سنجیده میشود.
در پروژه حاضر، این زمان، زمان صفر تعریف میشود. نمونه هاى دیگر در نوبت هاى بعدى به ترتیب در ساعت هاى 5/0 ،1 ،2 ،3 ساعت پس از ساعت صفر گرفته مىشوند. پس براى هر مقاومت فشاری بتن كلاً 15 نمونه در 5 نوبت زمانى تحت آزمایش قرار میگیرد.
نحوه ساخت بتن و انجام آزمایش
استاندارد ASTM C-39 براى ساخت نمونه ها مورد استفاده قرار مىگیرد. 15 دقیقه پس از افزودن آب به مخلوط مصالح سنكى و سیمان، نخستین نمونه گیرى انجام می شود. مخلوط كن از آغاز اختلاط مصالح تا پایان نمونه گیرى بدون توقف می چرخد. نمونه گیرى در هر نوبت با برگردانیدن مخلوط كن در حال چرخش انجام می شود.
تراكم نمونه ها با كوبیدن میله انجام می گیرد. 24 ساعت پس از نمونه گیرى قالب ها را باز كرده نمونه ها را بیرون می آوریم و در تشت هاى پر از آب می گذاریم. آب تشت نیمى از ارتفاع نمونه ها را در برمی گیرد.
روى نمونه ها را با گونى خیس می پوشانیم. براى جلو گیرى از تبخیر آب گونی ها در اثر جریان هوا، روى تمام تشت ها را با پوشش نایلونى می پوشانیم. هر 3 تا 4 روز یكبار پوشش ها را بر می داریم و با غلتانیدن نمونه ها در جاى خود نیمه دیگر نمونه ها را به درون آب می بریم و روى نمونه ها را مجددأ می پوشانیم.
نمونه ما را 28 روز به همین شیوه نگه می داریم و پس از 28 روز آزمایش تعیین مقاومت فشارى بتن نمونه ها انجام مىگیرد. مقاومت فشارى بتن برابر میانگین مقاومت هاى فشارى سه نمونه مربوط به هرنوبت آزمایش در نظرگرفته می شود.
نتایج آزمایش و تحلیل آن ها
میزان اثر دیركرد زمانى بر مقاومت فشارى بتن به مقاومت بتن و میزان دیركرد زمانى بستگى دارد. اگر مقاومت طراحی ملاک قرار گیرد. بتن با دیركردهاى زمانى بیش از 2 ساعت براى مقاومت هاى تا 250 كیلوگرم نیرو بر سانتی متر مربع و بیش از 1 ساعت براى مقاومت 300 كیلوگرم نیرو بر سانتی متر مربع داراى كاهش مقاومت فشارى بتن مىباشد. براى همه نمونه ها دیركرد زمانى 3 ساعت منجر به كاهش بسیار شدید مقاومت می شود.
چنانچه مقاومت فشارى بتن مبنا در زمان صفر ملاک قرار گیرد، دیركرد زمانى در بتن ریزى مجاز نیست، مگر اینكه روش ها و موادى كه از طریق آزمایش مشخص شده باشند، براى مقابله با كاهش مقاومت در اثر دیركرد زمانى به كار روند. قابل توجه است كه در این صورت روانى بتن نیز كاهش می یابد. البته نمونه سازى در این آزمایش ها بدون افزودن روان سازها انجام شد.
نمونه هاى با 3 ساعت تأخیر بسیار خشک و زبر بودند و به نظر می رسد كه در دیركردهاى زمانى بیشتر كاهش روانى به حدى خواهد بود كه استفاده از روان سازها الزامى باشد.
نتیجه گیری نهایی در مورد مقاومت فشاری بتن
چنانچه طراحى مخلوط بتن بر پایه روش وزنى انجام گیرد، مقاومت فشارى بتن بیش از 20 درصد از مقاومت طراحى نمونه بیشتر می باشد. میزان تأثیر دیركرد زمانى، به مقاومت بتن و میزان دیركرد بستگی دارد. چنانچه طراحى مخلوط بتن بر پایه روش وزنى انجام گیرد و مقاومت طراحى، مبناى مقایسه قرار گیرد بیشترین دیركرد مجاز برابر یک ساعت خواهد بود.
انواع آزمایش های بتن
اجرای سازه های بتنی و بتن ریزی برای تامین کیفیت مورد نیاز بر مبنای تامین مشخصات و دوام مورد نیاز، می بایست در مراحل مختلف مورد آزمایش قرار گیرد. آزمایش های بتن را می توان به دو نوع آزمایش بر روی بتن تازه و آزمایش بر روی بتن سخت شده تقسیم بتنی نمود.
در متن زیر به شرح کامل انواع آزمایش های بتن پرداخته می شود.
بررسي و تأمين كيفيت بتن
بررسي و تأمين كيفيت براي همه محصولات توليدي به دو صورت انجام می شود.
1- تضمين كيفيت (QA)
2- كنترل كيفيت (QC)
تضمين كيفيت همواره قبل از توليد محصول و يا همزمان با توليد انجام می شود.
نحوه انجام عمليات تضمين كيفيت هر محصول اعم از اجزاء بتن يا خود بتن و يا قطعه بتني و سازه در برگيرنده موارد زير است و همواره كنترل كيفيت مواد اوليه يا اجزاء هر محصول، تضمين كيفيت آن محصول خواهد بود.
- آزمايش هاي كنترل كيفي مواد اوليه مصرفی
- آموزش نيروهای انسانی
- كنترل كيفيت نيروهای انسانی
- ايجاد سازمان و مديريت مناسب برای توليد
- ايجاد مديريت كيفيت مناسب برای توليد
- كنترل وسائل و دستگاه ها وكاليبره كردن وسائل اندازه گيری
- كنترل روش های توليد
- توجه به دستورالعمل ها، آيين نامه ها، مشخصات فنی و ضوابط موجود اجرايی
مزاياي تضمين كيفيت را مي توان به صورت ذيل برشمرد:
- كاهش احتمال مردود شدن محصول
- اقتصادي تر شدن توليد محصولي با كيفيت مناسب
- كاهش تعداد نمونه برداری جهت كنترل كيفی
- افزايش اطمينان به محصول توليد شده
- كاهش هزينه های كنترل كيفيت محصول
- كاهش زمان كنترل كيفی
- حفظ منابع طبيعي و مواد اوليه و كاهش افت و ريز
- كاهش آلودگي محيط زيست
- استفاده بهينه از نيروی انسانی و وسایل
كنترل كيفيت همواره پس از توليد هر محصول انجام می شود
نحوه اجراي كنترل كيفيت دارای مراحل زير است.
- نمونه برداری از محصول توليد شده نهایی با تواتر پيش بينی شده با استفاده از روش های استاندارد
- آزمايش بر روی محصول نهايی
- مقايسه نتايج حاصله با ويژگی های استاندارد يا مطلوب
- قضاوت در مورد محصول توليد شده نهايی (رد يا قبول هر مجموعه كه نمونه برداری از آن انجام شده است)
مزايا و معايب كنترل كيفی عبارت است از:
- ايجاد اطمينان نسبي در مورد كيفيت توليد با توجه به علم آمار و احتمال
- نياز به نمونه گيري هاي متعدد و افزايش آن براي دستيابي به اطمينان بيشتر
- صرف هزينه قابل توجه برای نمونه گيری و آزمايش
- صرف وقت قابل توجه براي كنترل و قضاوت در مورد محصول توليد شده نهايی
تضمين كيفيت بتن به عنوان يک محصول خاص عبارت است از:
- كنترل كيفی اجزاي بتن (سيمان، سنگدانه، آب، افزودنی و الياف) پس از تهيه يا توليد
- كنترل نحوه انبار كردن اجزای بتن در كارگاه
- كنترل كيفی اجزای بتن پس از انبار كردن طولانی يا غلط
- كنترل كارآيی، مهارت و دانش پرسنل دست اندركار توليد بتن
- كنترل كيفي وسائل و دستگاه های توليد و حمل بتن
- كاليبره كردن باسكول ها و سيستم های سنجش وزنی يا حجمی اجزای بتن
- كنترل مقادير و نسبت هاي بتن در هنگام ساخت
- كنترل رطوبت سنگدانه ها و نسبت آب به سيمان
- كنترل دستگاه های مخلوط كننده، روش و مدت اختلاط
- كنترل روش حمل و تخليه بتن و كنترل دما
كنترل و تضمين كيفيت قطعه بتنی يا سازه
كنترل و تضمين كيفيت قطعه بتنی يا سازه شامل مراحل زير است كه در اين جا بتن يكی از اجزاء تلقی می شود.
-كنترل كيفی قالب و قالب بندی
- كنترل كيفی ميلگرد و ميلگردگذاری کف
-كنترل كيفی بتن ريخته شده و سخت شده در قالب
-كنترل بكارگيری روش های استاندارد و آيين نامه ها در مراحل اجرايی
- آزمايش روی قطعه يا سازه بتنی (روش بارگذاری يا تحليلی)
كنترل كيفی بتن
كنترل كيفی بتن به عنوان محصول توليدی در دو مرحله انجام مي شود.
مرحله 1- كنترل كيفي بتن تازه (خميري)
مرحله 2- كنترل كيفي بتن سخت شده
مرحله 1- آزمايش هاي كنترل بتن تازه
كنترل كارآيي - جهت كنترل سريع نسبت آب به سيمان با فرض صحت مصرف اجزاء بتن بجز آب
كنترل درصد هوا - جهت كنترل مقدار حباب هواي ايجاد شده در بتن حبابدار و كنترل يكنواختي اختلاط
كنترل وزن مخصوص - جهت كنترل صحت ساخت بتن به ويژه در بتنهاي سبک و سنگين و كنترل يكنواختي اختلاط و مقدار هوا
كنترل دما - جهت مقايسه با حداقل و حداكثر مجاز مشخصات فني
كنترل زمان گيرش - جهت بررسي زمان گيرش در پروژههاي خاص مانند قالب لغزنده، پيش ساختگي، هواي گرم و بتن پاشي
تجزيه بتن تازه - جهت تعيين مقادير آب، سيمان و سنگدانه ها و نسبت تقريبي آب به سيمان و كنترل يكنواختي اختلاط
كنترل آب انداختن - جهت بررسي وضعيت مقدار آب انداختن و سرعت آن
تغيير حجم بتن تازه - جهت بررسي جمع شدگي بتن در سنين و ساعات اوليه
مرحله 2- آزمايش هاي كنترل بتن سخت شده
- مقاومت فشاري، كششي و خمشي
- خشك شدگي و جمعشدگي بتن سخت شده
- مدول الاستيسيته استاتيكي و نسبت پواسون
- آزمايش اولتراسونيك جهت تعيين سرعت پالس در بتن و تعيين مدل الاستيسيته ديناميكي
- تعيين چگالي و جذب آب و تخلخل
- تعيين عيار سيمان بتن سخت شده
- تعيين وضعيت ميكروسكپي سيستم حباب هاي هوا
- مقاومت بتن در برابر يخبندان و آب شدن سريع
- مقاومت در برابر سايش
- تهيه مغزه و تعيين مقاومت آن
- تعيين مقاومت در برابر بيرون كشيدن
- چكش اشميت و تعيين عدد برجهندگي
- آزمايش بتن با اشعه گاما
- تعيين يون كلر بتن
- مقاومت بتن در برابر يون كلر با شاخص الكتريكي
- مقاومت الكتريكي بتن
- آزمايش جذب آب حجمي
- آزمايش جذب آب سطحي
- آزمايش جذب آب موئينه
- تعيين نفوذپذيری تحت فشار آب
- تعيين نفوذپذيري تحت فشار هوا
- آزمايش هاي خزش و خستگي بتن
تعيين مقاومت فشاري بتن
جهت تعيين مقاومت فشاري بتن مراحل زير انجام ميگيرد.
- كنترل بتن از نظر انطباق با مقاومت مشخصه (نمونه های عمل آمده در آزمايشگاه) طبق استاندارد ASTM C192 , C39
- كنترل بتن از نظر يكنواختی اختلاط طبق استاندارد ASTM C94 (مربوط به بتن آماده)
- كنترل عمل آوری (تهيه نمونه های عمل آمده در كارگاه) ASTM C31 , C39
- كنترل مقاومت بتن در زمان های مختلف در شرايط عمل آوری كارگاهی (نمونه آگاهی) براي قالب برداری و عمل آوري
- كنترل مقاومت مغزه های بتن سخت شده قطعات سازه طبق استاندارد ASTM C42
نمونه برداري از بتن تازه
- طبق استاندارد ASTM C172 و 489 ايران
- تهيه و عمل آوری نمونه های آزمايشي بتن در آزمايشگاه طبق استاندارد ASTM C192 و 581 ايران
نكات مربوط به نمونه برداري از بتن تازه
در نمونه برداري از بتن تازه نكات ذيل را بايد رعايت نمود.
- بين اولين و آخرين بخش نمونه اخذ شده نبايد بيش از 15 دقيقه فاصله زماني وجود داشته باشد.
- بخش هاي نمونه اخذ شده بايد به كمک يک بيل يا بيلچه مجدداً به خوبی مخلوط شود تا يكنواختي در حداقل مدت زمان ممكن حاصل گردد.
- آزمايش هاي تعيين اسلامپ و هواي بتن يا هر دو آن ها را بايد ظرف مدت 5 دقيقه پس از تهيه آخرين بخش بتن آغاز كرد.
- قالبگيري از آزمونه هاي مقاومتي بايد ظرف مدت 15 دقيقه پس از تهيه نمونه مخلوط شده، آغاز شود و سريعاً ادامه يابد (طبق دستور تهيه قالب).
- آزمونه بايد در برابر باد، آفتاب و ساير عوامل تبخير سريع و نيز از نزديكي با مواد مضر و عوامل آسيب رسان محافظت شود.
- حداقل اندازه نمونه براي آزمايش هاي مقاومت 25 ليتر است (حداقل 5 برابر حجم آزمونه ها) نمونههاي كوچكتر براي انجام آزمايش هاي رواني ودرصد هوا مجاز تلقي می شوند.
- تهيه نمونه از مخلوط كن هاي ثابت (به جز بتونيرها) با مخلوط نمودن 2 بخش يا بيشتر از نمونه هاي اخذ شده در فواصل منظم زماني در هنگام تخليه بخش هاي مياني مخلوط بتن انجام مي شود. هرگز نبايد از قسمت هاي اول و آخر مخلوط نمونه گرفته شود. نمونه اخذ شده بايد از تمام سطح جريان مخلوط گرفته شود و نبايد جدا شدگي در جريان بوجود آيد.
- تهيه نمونه از بتونيرها با اخذ حداقل 5 بخش از بتن تخليه شده از بتونير و اختلاط آن ها انجام مي شود. بتن تخليه شده نبايد در معرض تبخير شديد يا جذب آب توسط سطح جاذب باشد.
- تهيه نمونه از تراك ميكسر با مخلوط نمودن 2 بخش يا بيشتر از نمونههاي اخذ شده در فواصل منظم زماني در هنگام تخليه بخشهاي مياني انجام می شود. بايد از قسمت هاي اول و آخر تراک نمونه گرفته شود و نبايد قبل از اختلاط كامل آب يا افزودني مورد نظر نمونه گيري شود. آزمايش رواني می توان پس از تخليه 3/0 مترمكعب بتن از تراک ميكسر نمونهگيري را انجام داد.
كنترل بتن جهت انطباق با مقاومت مشخصه (نمونه كنترلي، نمونه آزمايشي، نمونه عمل آمده در آزمايشگاه)
جهت كنترل كيفيت مقاومت فشاري بتن مخلوط شده قبل از ريختن در قطعه اصلي بايستي موارد ذيل را در نظر گرفت.
1- ضوابط نمونهبرداري و آزمايش
- نمونه گيري بايد بصورت تصادفي (عدم نمونهگيري عمدي از بتن سفتتر يا شلتر يا داراي وضعيت خاص در زمان خاص) باشد تا مباني آماري پذيرش بتن مخدوش نگردد و قضاوت صحيح ميسر باشد.
- برداشتن نمونه از آخرين محل قبل از ريختن در قطعه برداشت شود.
- به هيچ وجه بتنهايي كه در قالب قطعه ريخته شدهاند مجدداً برداشت نشوند.
- هر نوبت نمونهگيري شامل حداقل دو آزمونه براي سن مقاومت مشخصه (28 روز) ميباشد كه در صورت نياز به تعيين مقاومت بتن در سن ديگر ميتوان تعداد آزمونه را افزايش داد.
- با توجه به نكات مندرج در تفسير جديد آيين نامه بتن ايران بهتر است يك آزمونه اضافي براي قضاوت در زماني كه اختلاف زيادي بتن دو آزمونه وجود دارد تهيه شود. اين آزمونه همان آزمونه شاهد كه اخذ آن در كارگاه ها رايج است نميباشد.
- تهيه آزمونههاي شاهد در آيين نامه خاصي پيشبيني نشده است اما رويه رايج در ايران است و تهيه و آزمايش آن مانعي ندارد.
- در هر روز براي هر نوع بتن حداقل يك نوبت نمونهبرداري لازم است.
- حداقل 6 نوبت نمونهبرداري از يك سازه براي يك رده بتن الزامي است (درACI پنج نوبت).
- در ACI براي سازه هاي معمول ساختماني اخذ يك نوبت نمونه به ازاء هر 110 مترمكعب بتن يا هر 460 مترمربع سطح دال و ديوار ضروري است اما براي بسياري از سازههاي خاص (بجز بتن حجيم و سد) به ازاء هر 75 مترمكعب يك نوبت نمونهبرداري لازم است. در قالب لغزنده حداقل يك نوبت نمونهبرداري در هر 8 ساعت كار روزانه ضروري است.
- در آبا در صورتي كه حجم هر نوبت اختلاط بيشتر از يك متر مكعب باشد براي دال و ديوار از هر 30 متر مكعب بتن يا هر 150 متر مربع سطح يك نوبت نمونهبرداري ضروري است. هم چنين در آبا براي تير و كلاف (در صورت ريختن قطعات بصورت جدا از هم) به ازاء هر 100 متر طول و براي ستون ها به ازاء هر 50 متر طول يك نوبت نمونهبرداري پيشبيني شده است .
در تفسير جديد براي قطعاتي مانند شالوده هايي با حجم زياد، يك نمونهبرداري از هر 60 متر مكعب بتن توصيه شده است (به ويژه هر نوبت اختلاط بيش از 2 مترم مكعب).
- در آبا گفته شده است كه اگر حجم هر نوبت اختلاط كمتر از يك متر مكعب بتن باشد ميتوان مقادير فوق را به همان نسبت كاهش داد يعني تعداد دفعات نمونهبرداري بيشتر ميشود. مسلماً اگر به تشخيص دستگاه نظارت، كنترل كيفي مطلوبي در ساخت بتن ديده نشود و يكنواختي خوبي حاصل نگردد، ميتوان از اين اختيار استفاده نمود.
- طبق روال پيش بيني شده در تفسير جديد آبا مي توان گفت اگر حجم هر نوبت اختلاط بيش از 3 متر مكعب باشد (مانند تراك ميكسر) ميتوان مقادير فوق را سه برابر نمود (از هر 90 متر مكعب بتن دال و ديوار و 450 متر مربع سطح ، 300 متر تير و كلاف و 150 متر ستون).
- طبق تفسير جديد آبا توصيه شده است نوبتهاي نمونهبرداري در سازه بين طبقات مختلف و اعضاء مختلف توزيع گردد.
- در محاسبه سطح دال و ديوار فقط يك وجه آن در نظر گرفته ميشود.
- طبق آبا اگر حجم بتني در يك كارگاه از 30 متر مكعب كمتر باشد دستگاه نظارت به تشخيص خود در صورت رضايت ميتواند براي بخش بدون كيفيت بتن (با توجه به سابقه مصرف بتن آماده يا طرح مخلوط خاص در ساير پروژهها) از نمونهبرداري و آزمايش مقاومت صرفنظر كند.
مسلماً ناظر بايد شواهد و قرائني را دال به رضايت بخش بودن بتن دردست داشته باشد و به هرحال مسئوليت عدم نمونهبرداري به عهده ناظر خواهد بود (در ACI برابر 38 متر مكعب).
- نتيجه هر نوبت نمونهبرداري ميانگين نتيجه دو آزمونه در يك سن (مانند سن 28 روزه) ميباشد.
- آزمونههاي استاندارد استوانههايي به قطر 150 ميليمتر و ارتفاع 300 ميليمتر است. در تفسير آبا در صورتي كه نمونه مكعبي تهيه شود، اين نمونه ميتواند به استوانه استاندارد تبديل شود. نحوه تبديل در جدول زير مشاهده ميشود.
هم چنين در آبا مكعب 150 ميليمتري و 200 ميليمتري يكسان فرض شده است و در صورت تهيه استوانه به قطر 100 ميليمتر و ارتفاع 200 ميليمتر ضريب تبديل آن به استوانه استاندارد98/0خواهد بود.
جدول 1: تبديل مقاومت مكعبي 150 ميليمتري به استوانه استاندارد و بالعكس
مقاومت فشاري مكعبي MPa |
≥ 25 |
30 |
35 |
40 |
45 |
50 |
55 |
ضريب تبديل استوانه به مكعب |
25/1 |
20/1 |
17/1 |
14/1 |
13/1 |
11/1 |
1/1 |
مقاومت فشاري استوانه اي استاندارد MPa |
با توجه به ضريب ≥ 20 |
25 |
30 |
35 |
40 |
45 |
50 |
ضريب تبديل مكعب به استوانه |
8/0 |
833/0 |
857/0 |
875/0 |
888/0 |
9/0 |
91/0 |
- در برخي آيين نامه ها و مشخصات ممكنست نحوه تبديل مقاومت مكعبي به استوانه اي متفاوت ميباشد كه در آبا معتبر تلقي نميشود.
- طبق تفسير جديد آبا اگر اختلاف مقاومت دو آزمونه بيشتراز 5 درصد ميانگين آن دو باشد نتيجه آزمونه سوم قاضي خواهد بود در اين صورت نتيجه پرت حذف ميشود و دو نتيجه ديگر ميانگينگيري ميشوند.
- طبق تفسير جديد آبا اگر مشخص شود ايرادي در مراحل نمونهگيري تا آزمايش وجود دارد، نتيجه آزمونه مربوطه قابل استناد و ميانگين گيري نميباشد.
- اگر خطاهاي عدهاي در تهيه نمونه قالبگيري و تراكم، نگهداري و محافظت، مراقبت، حمل، عملآوري و يا در انجام آزمايش تعيين مقاومت بتن وجود داشته باشد، نتيجه آن نوبت نمونهبرداري در مرحله پذيرش ناديده گرفته ميشود و از ليست نتايج حذف ميگردد. در غير اينصورت از نتيجه هيچيك از آزمونه ها نميتوان صرف نظر كرد.
- عدم يكنواختي بتن تازه، عدم تراكم صحيح و كامل، نگهداري بتن در محيطي با دماي كمتر يا بيشتر از محدوده استاندارد به ويژه در روز اول، فراهم ننمودن پوشش مانع تبخير آب، قراردادن نمونه درزير آفتاب يا در برابر باد، وجود شوكهاي حرارتي و رطوبتي، اعمال ضربه در خروج از نمونه از قالب و در حمل و نقل به ويژه در روز اول، عملآوري غير استاندارد از نظر رطوبتي و دما،
انجام آزمايش فشاري برروي آزمونههاي ناصاف و غيرگونيا يا لب پريده و بدون بكارگيري پوشش مناسب در سطح نمونه استوانه اي، طبق تفسير جديد آبا دليلي قابل قبول براي صرف نظر نمودن از نتايج نمونهبرداري خواهد بود. بديهي است در غيراين صورت از نتيجه نمونهها نمي توان صرف نظر كرد.
ضوابط پذيرش بتن نمونه هاي آزمايشي (عمل آمده در آزمايشگاه)
- نتايج نمونه ها بايد طبق تاريخ و ساعت اخذ آن ها فهرست گردد.
- در آبا وقتي بتن منطبق بر رده و قابل قبول تلقي ميشود كه شرايط زير برآورد شود:
نتيجه مقاومت هيچ يك از سه نمونه متوالي كمتر از مقاومت مشخصه نباشد
(مقاومت همه آن ها مساوي يا بيشتراز مقاومت مشخصه باشد).
- اگر بتن منطبق بررده نباشد اما طبق شرايط فوق نيز غير قابل قبول تلقي نگردد ميتوان به تشخيص طراح، بدون بررسي بيشتر، آن را از نظر سازهاي قابل قبول تلقي نمود. مسلماً طراح به درجه اهميت مقاومت فشاري بتن در منطقه مورد نظر و نحوه اعمال ضرايب ايمني در تحليل و طراحي توجه خواهد كرد.
به هرحال طراح ميتواند بتن را از نظر سازهاي بدون بررسي بيشتر قبول ننمايد. در اين صورت بايد بررسي بتن با مقاومت كم در دستور كار قرار گيرد.
- در صورتي كه بتن از نظر انطباق با رده قبول نشود ولي از نظر تأمين مقاومت سازهاي پذيرفته گردد كارفرما و مسئول نظارت ميتوانند طبق دستورالعمل موجود، پيمانكار را جريمه كنند زيرا پيمانكار ضوابط موجود در مشخصات را رعايت نكرده است.
كنترل بتن از نظر يكنواختي اختلاط (به ويژه براي بتن آماده)
جهت بررسي ناهمگني يا يكنواختي يك بتن مخلوط شده بدليل نقص دستگاه مخلوط كن يا مدت و نحوه اختلاط و پس از حمل و يا حتي بتنهاي تخليه شده در قالب بايستي موارد ذيل را در نظر گرفت.
- در گام اول بررسي چشمي انجام ميشود و اگر يكنواختي ديده شود معمولاً آزمايش انجام نميشود.
- در صورت وجود شك، لازم است پس از تخليه 15 درصد بتن از مخلوط كن يا تراك ميكسر يك نمونه تهيه گردد و پس از تخليه 85 درصد از بتن با فاصله كمتر از 15 دقيقه نمونه ديگري تهيه شود. انجام آزمايش هاي اسلامپ، وزن مخصوص، دانهبندي سنگدانهها، درصد حباب هوا و مقاومت فشاري بالا براي تعيين يكنواختي بتن ضروري است.
- نتايج آزمايش هاي انجام شده برروي دو نمونه (هر نمونه بايد حداقل سه آزمونه استوانه اي در سن مورد نظر داشته باشد) نبايد اختلافي بيش از حد مجاز جدول زير داشته باشد.
جدول 2
آزمايش |
حداكثر اختلاف مجاز دونمونه |
وزن مخصوص بتن تازه كاملاً متراكم |
16 kg/m3 |
درصد هواي بتن |
1 درصد |
اسلامپ براي اسلامپ 100 ميلي متر و كمتر |
25 ميليمتر |
اسلامپ براي اسلامپ بيشتر از 100 ميليمتر |
38 ميليمتر |
درصد مانده روي الك شماره 4 |
6 درصد |
مقاومت فشاري 7 روزه |
5/7 درصد |
كنترل عملآوري بتن
جهت بررسي و قضاوت در مورد نحوه و مدت عملآوري رطوبتي (مراقبت)، عملآوري حرارتي (پروراندن) و عملآوري حفاظتي (محافظت) در صورت بروز شك در صحت نحوه عملآوري و كفايت مدت آن بايستي موارد ذيل را در نظر گرفت.
- نمونهاي متشكل از چند آزمونه بايد تهيه شود و در شرايط كارگاهي از نظر عملآوري و دقيقاً شبيه قطعات اصلي سازه، نگهداري گردد. در همان زمان بايد نمونهاي نيز از همان بتن تهيه و در شرايط عملآوري آزمايشگاهی نگهداري شود.
- پس از گذشت 28 روز (سن مقاومت مشخصه)، نتيجه ميانگين هر كدام از دو نوع نمونه كه در شرايط متفاوتي عملآوري شدهاند، بدست ميآيد.
- در صورتي عملآوري قابل قبول تلقي ميشود كه يكي از دو شرايط زير برقرار باشد:
- در صورتي كه هيچ يك از اين شرايط برآورده نشود روش عملآوري (نحوه و مدت) قابل قبول نيست و بايد اقداماتي براي بهبود انجام گيرد. لازم به ذكر است كه 15 درصد كاهش مقاومت در كارگاه پذيرفته شده است.
كنترل مقاومت بتن در زمآن هاي مورد نظر در شرايط عملآوري واقعي كارگاهي (نمونهآگاهي)
جهت بررسي و آگاهي يافتن از كيفيت بتن در موعدهاي خاص براي باز كردن قالب زيرين يا برداشتن پايه اطمينان، حمل و نقل قطعات پيش ساخته، مقاومت موجود در طي عملآوري در زمان هاي مختلف به ويژه براي قطعات پيش ساخته و غيره بايستي موارد ذيل را در نظر گرفت.
- نمونهاي از بتن (شامل حداقل 2 آزمايش براي يك سن) تهيه شود و در شرايط عملآوري واقعي كارگاهي نگهداري ميگردد و در سن مورد نظر مقاومت آن تعيين شود. در اين حالت نياز به مقايسه با مقاومت نمونههاي عمل آمده در آزمايشگاه وجود ندارد.
- در صورتي كه مقاومت موجود به ميزان مورد نظر و دلخواه رسيده باشد ميتوان قالببرداري را به انجام رسانيد يا قطعات پيش ساخته را جابجا كرد و يا نوع و مدت عملآوري تسريع شده را مشخص كرد.
كنترل مقاومت مغزههاي بتن سخت شده قطعات سازه
جهت بررسي بتن كم مقاومت، بررسي نحوه بتنريزي، تراكم و عملآوري مشكوك، ارزيابي سازههاي اجرا شده و ايمني آن، بررسي و ارزيابي سازههاي آسيب ديده بايستي موارد ذيل را در نظر گرفت.
- در صورتي كه منطقه ضعيف در بررسي بتن كم مقاومت مشخص شده باشد يا احتمال ضعف در آن جا داده شود ضمن بررسي مدارك كارگاهي و پس از انجام آزمايش هاي شناسايي توسط چكش اشميت يا اولتراسوتيك تهيه حداقل سه مغزه از نقاط ضعيف انجام ميشود.
مناطق مشكوك يا محل هايي براي اخذ مغزه در بررسي و ارزيابي سازههاي اجرا شده يا آسيب ديده بايد توسط ناظر يا مشاور مشخص شود و مغزهها اخذ شودكه در اين حالت ممكن است مغزهها بيش از سه مغزه باشد.
- بهتر است محل مزبور فاقد ميلگرد باشد و در جايي واقع شود كه آسيب و ضعف اساسي در عضو بوجود نياورد. تهيه مغزه از قطعاتي كه ارتفاع (ضخامت)آن ها از نظر مغزه كمتر باشد امكان پذير نيست. در اين حالت از دستگاه هايي كه محل ميلگرد رامشخص مي كند استفاده ميشود.
- پس از تهيه مغزهها بايد سر و ته آن بريده شود و كلاهكگذاري گردد. توصيه ميشود حتي اگر سطح خارجي صاف باشد باز هم به ميزان 2 تا 3 سانت بريده شود تا ترك هاي ناشي از جمع شدگي، بر مقاومت موجود اثر نگذارد.
- مغزه ها به صورت خشك يا اشباع تحت آزمايش فشاري قرار ميگيرند. در بررسي بتن معمولاً به شرايط بهرهبرداري توجه ميشود و شرايط رطوبتي مغزه مشخص ميشود. براي مغزههاي خشك بايد 7 روز آن ها را در دماي 16 تا 27 درجه و در رطوبت نسبي كمتر از 60 درصد نگهداشت در صورتي كه شرايط اشباع مد نظر باشد مغزهها بايد به مدت حداقل 40 ساعت در آب (يا آب آهك) غوطهور شوند. بديهي است در صورت نياز به اشباع كردن، عمل كلاهك گذاري پس از خروج از آب انجام ميشود.
- نتايج آزمايش مقاومت فشاري مغزهها بايد به مقاومت نمونه استوانه اي استاندارد تبديل شود. دو نوع ضريب تبديل در اين رابطه بكار ميرود. ضرايب تبديل مقاومت مغزه بدليل نداشتن نسبت ارتفاع به قطر مورد نظر در جدول زير ديده ميشوند.
حداقل قطر مغزه معمولاً 100 ميليمتر است، لذا ارتفاع مغزه نيز نميتواند كمتر از 100 ميليمتر باشد. در صورتي كه قطر مغزه 100 ميليمتر باشد بايد آن را بر 02/1 تقسيم نمود تا مقاومت قطر 150 ميلي متري بدست آيد.
جدول 3: ضرايب تبديل مقاومت نمونه استوانه اي با نسبت ارتفاع به قطر كمتر از 2 به مقاومت نمونه استاندارد
نسبت به ارتفاع به قطر |
94/1 |
75/1 |
5/1 |
25/1 |
1 |
ضريب تبديل |
1 |
98/0 |
96/0 |
93/0 |
87/0 |
- مقادير جدول(3) براي بتنهاي معمولي يا بتنهاي سبك با چگالي بيشتر از kg/m3 1600 (به صورت خشك يا اشباع) بكار ميرود و مقاومت نمونهها بايد بين 14 تا 42 مگاپاسكال باشد. از درونيابي ميتوان ضريب تبديل را بدست آورد و در صورتي كه نسبت ارتفاع به قطر مغزه بيشتر از 1/2 باشد بايد آن را كوتاهتر نمود.
- نتايج هر آزمونه و متوسط آن ها بايد پس از تبديل به مقاومت استوانه استاندارد در گزارش آورده شوند.
بررسي بتن كم مقاومت
جهت بررسي وضعيت بتن سازه از نظر عملكرد عضو يا كل سازه به واسطه وجود بتن كم مقاومت يا غير قابل قبول در سازه يا عضو بايستي موارد ذيل را در نظر گرفت.
- با وجود عدم انطباق بتن بررده مورد نظر و غير قابل قبول بودن آن ممكن است بتن از نظر سازهاي مورد قبول واقع شود و يا قطعه يا سازه پذيرفته شود. بديهي است قبول بتن از نظر سازهاي، رافع مسئوليت پيمانكار نيست و كارفرما ميتواند جريمههاي لازم را در نظر بگيرد.
- تدابير زير را براي بررسي بتن كم مقاومت و حصول اطمينان از ظرفيت باربري سازه ميتوان به ترتيب موجود اتخاذ نمود. برخي از آن ها در مراحل اول كاملاً تحليلي و برخي از آن ها در مرحله دوم توأم با آزمايش است.
- در وهله اول، ميتوان همان مقاومت كم را مورد استفاده قرار داد. با استفاده از تحليل موجود سازه و صرفاً با دقت در تحليل مقاطع (بدون تحليل مجدد و طراحي مجدد) اگر بتوان نشان داد به ازاي مقاومت بتن كمتر از مقاومت مشخصه نيز ظرفيت باربري سازه تأمين ميشود، نوع بتن از نظر تأمين مقاومت سازهاي قابل قبول است.
بكارگيري ابعاد بزرگتر و مصرف ميلگرد بيشتر براي بكارگيري تعداد صحيحي از ميلگرد و يكسان بودن قطر آن ها عاملي براي جواب گرفتن در اين مرحله ميباشد.
- در صورتي كه در طي انجام مراحل فوق نتيجهاي حاصل نشود ميتوان با تحليل و طراحي مجدد و با فرض وجود بتن كم مقاومت در قسمت هايي از سازه كه احتمال ميرود در اين نقاط مصرف شده باشد، كنترل باربري سازه و مقاطع آن را به انجام رسانيد. مسلماً در اين مرحله، از تلاش ها و لنگرهاي هر عضو كه در تحليل مجدد سازه بدست آمده است، استفاده ميشود.
بسياري از اقدامات انجام شده در طراحي مانند تيپ كردن اعضاء و تقريبهاي مربوط به تحليل و غيره ميتواند باعث شود كه در اين مرحله نتيجه حاصل شود و بتوان بتن را از نظر تأمين مقاومت سازه اي قابل قبول تلقي نمود. داشتن بايگاني براي بررسي مدارك كارگاهي شرط مهمي براي استفاده از اين بند ميباشد و دقت در اين مرحله ميتواند احتمال قبول بتن را از نظر سازهاي بيشتر نمايد.
- در صورتي كه بررسيهاي تحليلي فوق به سرانجام نرسد، مغزهگيري از قسمت هائي كه احتمال وجود بتن با مقاومت كمتر در آن ها داده ميشود در دستور كار قرار ميگيرد. حداقل سه مغزه از قسمت هايي از سازه كه نمونه بتن آن ها شرايط پذيرش را فراهم نكردهاند، تهيه ميشود و در صورتي بتن از نظر تأمين مقاومت پذيرفته ميشود كه شرايط زير برآورده شود. كه در اين صورت نيازي به بررسيهاي تحليلي فوق وجود نخواهد داشت.
در اين حالت 15 درصد كاهش در متوسط مقاومت مغزهها و 25 درصد كاهش در مقاومت حداقل مغزهها مجاز شمرده شده است زيرا در عمليات بتنريزي، تراكم و عملآوري در كارگاه كاستيهايي نسبت به تهيه نمونههاي عملآمده در آزمايشگاه وجود دارد.
- اگر به هر دليل در مورد مغزههاي اخذ شده (قبول يا رد شده) شكي وجود داشت، ميتوان مغزهگيري را تكرار نمود مسلماً در صورتي كه عضو مورد نظر يا سازه از اهميت و حساسيت ويژه اي برخوردار باشد و يا مسئول نظارت در انتخاب نقاط مورد نظر براي مغزهگيري شك نمايد، تكرار مغزهگيري توصيه ميشود.
- در صورتي كه با انجام مراحل فوق باز هم نتوان بتن را از نظر سازهاي و تأمين مقاومت ، قابل قبول تلقي نمود و ترديد در مورد آن كماكان باقي بماند، ظرفيت باربري عضو و سازه با آزمايش بارگذاري برروي عضو خمشي مشكوك مورد بررسي قرار مي گيرد. بديهي است اين امر براي اعضاء غير خمشي و يا حتي برخي اعضاء خمشي ميسر نيست .
اين آزمايش طبق ضوابط آبا در فصل 19 و ACI 437 انجام ميشود و نتيجه آن نشان مي دهد كه عضو مشكوك در زير بار استاتيكي آزمايش رفتار قابل قبولي را ارائه ميدهد يا نه؟ اما اين آزمايش از اين كه نشان دهد صرفاً بتن داراي مقاومت مطلوب و قابل قبول است عاجز ميباشد.
طراحي محافظه كارانه، اجراي قطعات با ابعاد بزرگتر، مصرف ميلگرد بيشتر و با مقاومت بالاتر از مقاومت مشخصه و يا ايجاد بازوي لنگر بيشتر به دليل نحوه قرارگيري ميلگردها از جمله دلايلي است كه حتي مصرف بتن كم مقاومت نيز، ظرفيت باربري قابل قبولي را در آزمايش بارگذاري نشان ميدهد.
از طرفي ممكن است حتي در صورتي كه بتن قابل قبول و منطبق بررده هر مصرف، شده باشد، بارگذاري جواب قابل قبولي ندهد. بنابراين تفكيك صحت طراحي و اجراي صحيح و مصرف مصالح منطبق با مشخصات از يكديگر با آزمايش بارگذاري به سهولت امكان پذير نميباشد.
- در آبا گفته شده است كه در كنار آزمايش بارگذاري ميتوان اقدامات مقتضي ديگري را به اجرا درآورد. غالباً اين تصور پيش ميآيد كه مقصود از اقدامات مقتضي ديگر احتمالاً تخريب بتن و قطعه مردود ميباشد اما چنين تصوري صحيح نيست. ممكن است با تغيير بارهاي مرده قطعه (تغيير نقشه، تغيير مصالح و جزئيات اجرا) بتوان بتن و سازه را از نظر تأمين مقاومت و باربري سازهاي قابل قبول تلقي نمود.
تغيير شرايط بهرهبرداري و هم چنين تغيير بار زنده نيز از جمله اقداماتي است كه ميتواند انجام شود. در هر صورت اين اقدامات بايد با نظر مساعد كارفرما و زير نظر دستگاه نظارت و طراح پروژه به دقت و با بررسي جميع جهات صورت گيرد.
- ممكن است بتوان با تقويت و ترميم بتن و سازه و اتخاذ روش هاي مناسب، بتن را از نظر سازهاي به حد قابل قبول رساند كه از جمله اقدامات مقتضي تلقي مي شود.
- از جمله اقدامات مقتضي ديگر آن است كه اگر مقاومت مغزهها طبق ضوابط فوق مورد پذيرش واقع نشده باشد ميتوان اين مقاومت كم و غير قابل قبول را در محاسبات سازهاي و مقطع مانند روش هاي تحليلي بكار برد و در مورد قابل قبول بودن بتن از نظر سازهاي اظهار نظر كرد.
در اين حالت بايد توجه شود كه مقاومت مغزه را نميتوان مستقيماً در روابط طراحي و تحليل مقطع بكار برد و لازم است آن را بر 85/0 تقسيم نمود و سپس از آن استفاده كرد و يا ضرايب ايمني مربوط به بتن را افزايش داد زيرا در روابط موجود از مقاومت مشخصه (پتانسيل) استفاده شده است در حالي كه مقاومت مغزه يك مقاومت موجود (اكتيو) به حساب ميآيد
- ضعف مقاومتي بتن اغلب نشانه افزايش نسبت آب به سيمان است كه باعث كم شدن پايايي و افزايش نفوذ پذيري بتن خواهد بود. در اين موارد لازم است ضوابط پايايي نيز مورد توجه قرار گيرد. در اين حالت ميتوان حدس زد كه نسبت آب به سيمان مخلوط بتن تا چه حد افزايش يافته است و سپس به طرح مسئله دوام و پايايي پرداخت.
- نكته ديگري كه بايد بدان توجه نمود موضوع پيوستگي بتن با ميلگردهاست . اين پيوستگي متناسب با مقاومت فشاري بتن ميباشد و ضعف در مقاومت بتن باعث ضعف در پيوستگي است كه كنترل آن در محاسبات سازه و طول پوشش ميلگردها ضروري ميباشد.
- اگر در شرايط خصوصي يا مشخصات فني خصوصي موارد ديگري مطرح شده باشد رعايت آن ها نيز در كنار بررسي بتن كم مقاومت ضروري است كه البته در بيشتر موارد موضوع پايايي اهميت بيشتري دارد.
- تخريب بخش هايي از سازه معمولاً به عنوان آخرين راه حل بايد مد نظر قرار گيرد. تخريب بتن و سازه علاوه بر هدر رفتن سرمايههاي ملي ميتواند آثار نامطلوبي را بر بخشهاي سالم و قابل قبول برجاي گذارد. تخريب بايد طبق دستور دستگاه نظارت و زير نظر ناظر و با دقت تمام انجام گيرد و از اعمال ضربه براي تخريب حتيالامكان خودداري شود.
- به هرحال با پذيرش بتن از نظر سازهاي مسئله جريمه منتفي نيست و ميتواند طبق ضوابطي محاسبه گردد و وصول شود.
آزمايش بارگذاري اعضاء خمشی
جهت بررسي ظرفيت باربري خمشي اعضاء سازه مانند تير و دال جهت قبول يا رد بتن از نظر سازهاي و يا ارزيابي سازههاي اجراء شده و ايمني آن و يا ارزيابي سازههاي آسيب ديده و يا عدم انطباق با آيين نامه فعلي در زمان ساخت و يا تغيير شرايط بهرهبرداري بايستي موارد ذيل را در نظر گرفت.
- دستگاه نظارت در صورت بروز و وجود ترديد در ظرفيت باربري پس از انجام محاسبات تحليلي ميتواند درخواست آزمايش بارگذاري را برروي قسمت مشكوك و يا تمام سازه ارائه نمايد.
- آزمايش بارگذاري بايد تحت نظر نظارت و پس از گذشت حداقل 8 هفته از زمان اجراء آن قسمت مشكوك انجام شود مگر آن كه طراح و كارفرما و پيمانكار همگي با انجام آزمايش در سن كمتر موافقت كنند.
- آزمايش بارگذاري بايد به نحوي انجام گيرد كه اولاً منجر به خرابي و ريزش سازه يا بخشي از آن نشود و در صورت بروز خرابي، امنيت جاني افراد و سالم ماندن تجهيزات موجود تأمين شود. ملاحظات ايمني نبايد بر نتايج آزمايش و خيزها اثر گذارند.
- هدايت و انجام آزمايش توسط مهندس ذيصلاح و با سابقه در اين كار كه مورد قبول نظارت باشد ضروري است.
- اگر قرار باشد فقط قسمتي از سازه بارگذاري شود بايد به نحوي بارگذاري گردد كه عامل ضعف مورد شك به خوبي بررسي شود. اين امر در تيرها و دال هاي يكسره داراي اهميت زيادي است و بايد به توزيع بار برروي عضو خمشي و ايجاد حداكثر لنگر و تلاش هاي ممكن توجه نمود.
- 48 ساعت قبل از آن كه بارهاي آزمايش وارد شود، لازم است بارمرده قطعات كامل شود و تا زمان اتمام آزمايش در محل باقي بماند و معمولاً بار مرده به دلايلي هنوز در اين زمان كامل نيست كه در اين صورت اعمال تتمه بار مرده (بدون ضريب) لازم است.
- بارهای وارده ميتواند توسط مصالح مختلف و با قرار دادن برروي عضو خمشي اعمال گردد. استفاده از كيسههاي توزين شده مواد و مصالح ساختماني يا غير ساختماني، آجر، بلوك، جدول و ... بلامانع است اما بايد وزن متوسط اين مصالح را بدست آورد.
امكان استفاده از ماسه يا خاك به صورت فلهاي و بدون كيسه نيز وجود دارد اما هر نوع مصالح بارگذاري نبايد در هنگامي كه روي عضو قرار دارد داراي اثر قوس باشد و بتواند بار خود را مستقيماً در همان نقطه وارد نمايد.
- قبل از اين كه تتمه بار مرده وارد شود بايد ابعاد محل بارگذاري، ابعاد مقطع عضو يا اعضاء مورد نظر و روند كار مشخص شود و مقدار تتمه بار مرده لازم و مقدار بارهاي آزمايشي در كل و در هر مرحله مشخص گردد و مصالح بارگذاري تهيه شود تا در حين كار مشكل يا وقفه ناخواسته پيش نيايد.
- پس از اعمال تتمه بار مرده لازم است مباني قرائتهاي خيز و تغيير مكان ها قبل از اعمال بار آزمايش مشخص شود و اقدامات لازم جهت نصب تير مرجع و وسايل اندازهگيري صورت گيرد. بديهي است مبناي قرائت خيز بايد چنان باشد كه فقط خيز را در نقطه مورد نظر در اثر بارگذاري برروي قطعه مزبور نشان دهد و تأثير تغيير طول ساير اعضاء در خيز مربوطه وارد نشود.
معمولاً براي اين امر تير مرجع را برروي ستون ها يا ديوارههاي بار مربوطه قرار ميدهند تا بطور خودكار تغيير شكل قائم آن ها از كل خيز كسر گردد و خيز خالص بدست آيد. خيز معمولاً در نقاطي كه احتمال داده ميشود حداكثر خيز و تغيير شكل حاصل شود اندازهگيري ميشود.
- بار آزمايش با احتساب بار مرده موجود در هنگام آزمايش برابر 95/0 بار نهايي مرده و زنده (با ضريب) واقع ميشود و برروي عضو يا بخش مورد نظر وارد ميگردد. بار زنده با مراعات ضوابط كاهش سربارها طبق آيين نامه بارگذاري مورد نظر مشخص ميشود. بنابراين باري كه بايد علاوه بر اعمال تتمه بار مرده وارد آيد عبارت است از :
(L 5/1 + D 25/1) 95/0 = بار كل آزمايش
L 425/1 + D 1875/0 = D – (L 5/1+ D 25/1) 95/0 = بار آزمايش
بطور مثال اگر D برابر Kg/m2 500 و Kg/m2200 = L باشد بار آزمايش عبارت است از :
Kg/cm2 380 =200 × 425/1 + 500 × 1875/0 = بار آزمايش
اين بار علاوه بر بار مرده Kg/m2 500 به عضو مزبور وارد ميشود كه بار كل در واقع Kg/m2 880 است در حالي كه بارهاي مرده وزنده سرويس جمعاً Kg/m2 700 ميباشد.
مسلماً اگر دهانه بزرگي وجود داشته باشد و طبق آيين نامههاي بارگذاري، كاهش سربار مجاز باشد، بايد آن را كاهش داد.
- بار آزمايش بايد حداقل در چهار مرحله و با افزايش تقريباً يكسان در هر مرحله بدون وارد كردن ضربه به سازه اعمال شود. در اين مرحله هدايت تيم و نظارت بر آن كاملاً ضروري است و بايد از توزيع يكنواخت بار و اعمال همه آن (نه كم و نه زياد) بر عضو خمشي مطمئن گرديد و از عملكرد قوسي مصالح بارگذاري جلوگيري به عمل آورد.
توصيه ميشود در انتهاي يك مرحله از مراحل بارگذاري، بار سرويس مرده و زنده اعمال شده باشد به همين دليل افزايش دقيقاً يكسان مطرح نشده است. در مثال فوق اگر در چهار مرحله بارگذاري شود، بارگذاري هر مرحله Kg/m2 95 خواهد بود و مسلماً پس از مراحل اول 595 و پس از مرحله دوم Kg/m2690 وجود خواهد داشت كه ميتوان آن را به 700 رسانيد و مرحله بعدي را Kg/m2 85 در نظر گرفت.
برخي علاقمندند در زير بار سرويس نيز وضعيت عضو موردنظر را دقيقاً بررسي نمايند كه در اين مرحله ميتوانند خواستههاي خود را به اجرا در آورند.
- در آبا و ACI 318 زمان شروع بارگذاري مرحله بعد مشخص نشده است. در ACI 437 براي اعمال هر مرحله از بار بايد خيز در فواصل زماني مساوي اندازهگيري شود تا تغيير شكل ها تقريباً به وضعيت مقادير ثابت برسند.
براي اين منظور اگر تغيير بين دو قرائت خيز متوالي به فاصله حداقل 2 ساعت از 10 درصد خيز كل اوليه ثبت شده براي مرحل بارگذاري جاري تجاوز نكند، ميتوان تغيير شكل ها را تقريباً ثابت شده تلقي كرد و بار مرحله بعدي را وارد نمود.
- اگر در طول آزمايش خيزها به مراتب از حداكثر خيز مجاز تجاوز نمايد آزمايش را بايد متوقف كرد اما در صورت صلاحديد مهندس ناظر و مهندس آزمايش كننده، آزمايش ميتواند ادامه يابد كه اين مسئله دقيقاً به اين كه آزمايش در چه مرحلهاي است و چه وضعيتي در قطعه حاكم است و چه تدابيري براي جلوگيري از خرابي و آسيب ديدگي تدارك ديده شده، مربوط ميشود.
- مهندس آزمايش كننده بايد مرتباً در هر مرحله بارگذاري، تغيير شكل ها، ترك ها، چرخشها و غيره را كنترل نمايد. بديهي است قبل از انجام و شروع آزمايش نيز وضعيت قطعه يا اعضاء از نزديك بايد بررسي و ثبت شده باشد تا تغييرات حاصله بتواند مشخص شود. اين بررسي ها ميتواند منجر به دستور قطع آزمايش و يا تداوم آن گردد.
- رسم منحني بار تغيير شكل (خيز) براي نقاط بحراني كه در آن خيز اندازهگيري ميشود ميتواند انجام شود كه دستگاه هاي الكترونيكي ثبات ميتوانند كمك مؤثري باشند و پاسخي از طرف سازه براي بارگذاري و رسيدن به ظرفيت باربري نهايي تلقي ميشوند.
- پس از اين كه چهار مرحله بارگذاري (يا بيشتر) با بارهاي آزمايشي كامل شد، بايد پس از 24 ساعت خيز را قرائت كرد (قرائت اوليه).
- سپس بايد بلافاصله اقدام به باربرداري نمود. بار برداري معمولاً در 2 مرحله يا بيشتر انجام می شود و مقدار بار برداشته شده در هر مرحله نبايد از دو برابر مقدار بارگذاري در هر مرحله تجاوز نمايد.
- شروع باربرداری هر مرحله نيز تابع ضوابط بارگذاري در هر مرحله است با اين تفاوت كه در اين جا خيزها در حال كاهش است و وقتي آهنگ برگشت خيز ثابت شد مرحله بعدي باربرداري آغاز می شود. مسلماً در اين حالت بار مرده سرويس وجود خواهد داشت.
- 24 ساعت پس از حذف بار آزمايش قرائت نهايي خيز انجام ميگيرد.
- معيار پذيرش سازه از نظر ظرفيت باربري آن است كه خيز حاصل از قرائت اوليه در پايان بارگذاري با بار آزمايش از مقدار مجاز زير تجاوز نكند
كه در آن Lt طول دهانه (فاصله محور تا محور تكيهگاه و يا فاصله آزاد بين تكيهگاه ها به اضافه ارتفاع عضو، هر كدام كوچكتر است، ميباشد. در تيرها يا دال هاي طرهاي طول مربوطه در برابر فاصله تكيهگاه تا انتهاي طره است و h ارتفاع قطعه ميباشد
هم چنين نبايد آثار شكست يا گسيختگي ريختن بتن و چرخش مشاهده شود وگرنه نبايد اجازه آزمايش مجدد هم در آن قسمت داده شود.
- در صورتي كه خيز موجود از حد مجاز فوق تجاوز نمايد اما برگشت تغيير مكان طي 24 ساعت پس از حذف بار آزمايش مساوي با 75 درصد حداكثر خيز اوليه باشد ظرفيت باربري تأمين است در غير اين صورت نمي توان سازه يا عضو را از اين نظر قبول نمود.
برگشت خيز نشانه رفتار الاستيك ميباشد و نشان مي دهد سازه به محدوده پلاستيك به صورت جدي وارد نشده است (در عضو پيش تنيده اين مقدار 80 درصد است). زير بار سرويس نبايد از خيز محاسباتي طراحي تجاوز شود و تركي بوجود آيد.
- درصورتي كه قطعات از نوع غير پيش تنيده و در آزمايش مردود تلقي شده باشند ميتوان آن را پس از حداقل 72 ساعت از شروع باربرداري مجدداً مورد آزمايش قرار داد. در اين حالت اگر ترك يا شكست و گسيختگي خاصي مشاهده نشود و برگشت تغيير مكان نيز مساوي يا بيشتر از 80 درصد حداكثر خيز اوليه در آزمايش مجدد باشد ميتوان آن را قبول نمود.
- اگر باز هم قطعه مردود شود اما ترک و خرابي حاصل گردد و قطعه تعمير شود يا سطح انتظار از قطعه تغيير كند نبايد آزمايش مجدد انجام گردد مگر اين كه در تعمير و مقاوم سازي سطح كيفي سازه ارتقاء يافته باشد.